Một trong những trò chơi dân gian phổ biến và được ưa thích từ bao thế hệ người Việt Nam từ xưa đến nay đó chính là game bài Chắn. Cũng như những game bài khác, game bài chắn đã được đa số các cổng game bài online hiện nay đưa vào danh sách những game bài đổi thưởng bởi tính cuốn hút cực kỳ cao của trò chơi này.
Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu tất tần tật về luật chơi game bài đang làm mưa làm gió ở các cổng game bài online hiện nay.
Giới thiệu về game bài Chắn
Chắn là một trò chơi dân gian được cải tiến và đơn giản hóa từ trò chơi Tổ tôm. Một bộ bài chắn có 100 lá bài với số lượng người chơi trong một bàn tối thiểu là 2 và tối đa là 4. Các lá bài được chia thành các loại khác nhau với thứ tự: nhị, tam, tứ, ngũ, lục, thất, bát, cửu, chi chi (chi) tạm gọi là phần số. Ngoài lá bài chi không phân chất, các lá bài khác được phân thành 3 chất là vạn, văn, sách. Mỗi loại có 4 lá bài giống nhau. Dưới đây là hình ảnh minh họa về bộ bài chắn mà trước khi chơi, bất kỳ người chơi nào cũng phải nhớ hết mặt của những lá bài này.
Thoạt nhìn có vẻ khó nhớ nhưng có một câu nói đã trở thành cửa miệng đối với những người mới tập chơi chắn đó là “vạn vuông”, “văn chéo”, “sách loằng ngoằng” để chỉ cách phân biệt các chất của các lá bài trong bộ bài chắn.
Các thuật ngữ trong game bài Chắn
Dưới đây là những thuật ngữ hay định nghĩa mà bất kỳ người chơi nào cũng cần phải nắm rõ trước khi tìm hiểu về cách chơi của trò chơi dân gian vô cùng thú vị này.
- Chắn: 2 lá bài đồng số và đồng chất.
- Cạ: 2 lá bài đồng số nhưng khác chất.
- Què: Các lá bài lẻ không nằm trong chắn hoặc cạ.
- Chì: Mỗi người chơi trong bàn chơi chắn sẽ có 1 cửa giống như ở game bài Phỏm – Tá lả và đây được định nghĩa là cửa chì tức là cửa của bạn, khi lá bài ở cửa này người chơi có quyền ăn hoặc nhường cho cửa dưới.
- Ăn: Nếu bạn sở hữu lá bài có thể hợp với lá bài dưới chiếu thành Chắn hay Cạ thì bạn đượ phép ăn lá bài dưới chiếu. Cách Ăn bài: Lấy lá bài dưới chiếu đặt trước mặt, sau đó lật lá bài trên tay của bạn đặt đè lên lá bài vừa ăn được.
- Chíu: Nếu bạn đang giữ 3 lá bài giống hệt nhau và dưới chiếu xuất hiện 1 lá giống hệt 3 lá đó thì bạn được quyền ưu tiên ăn lá bài này mà không cần quan tâm nó ở cửa nào, do ai đánh ra hay bốc từ nọc lên. Lưu ý sau khi chíu mà chưa ù, bạn phải đánh trả lá bài khác vào đúng cửa mà bạn đã ăn.
- Trả cửa: Nếu bạn Chíu lá bài ở cửa của người khác, bạn cần phải Trả cửa bằng cách đánh 1 lá bài xuống để thế chỗ cho lá bài bạn vừa chíu, sau đó ván bài tiếp tục bình thường.
- Ù: Là mục tiêu của trò chơi. Ù là thuật ngữ để nói đến trường hợp người chơi có 19 quân hợp với 1 quân mới được bốc ra từ nọc thành 10 bộ (Chắn hoặc Cạ), trong đó bắt buộc phải có ít nhất 6 Chắn (1 Chíu được tính tương đương với 2 Chắn).
- Ù đè: Là trường hợp 2 người chơi cùng chờ Ù 1 quân. Người được ưu tiên Ù là người chơi ngồi ở vị trí gần cửa bài được bốc lên nhất (tính theo vòng chơi ngược chiều kim đồng hồ).
Cách chơi game bài Chắn
- Chia bài: Mỗi người chơi được chia 19 quân, phần còn lại là Nọc
- Chọn nọc, bốc cái: Người thắng ván trước bỏ 5 lá thừa vào một phần bài bất kỳ để làm nọc. Rồi rút ngẫu nhiên 1 lá bài trong nọc, lật ngửa vào một phần bài bất kỳ trong 4 phần còn lại – phần này gọi là bài cái, lá bài lật ngửa gọi là Cái.Việc bốc cái là để xác định ai được phần bài nào và ai là người đánh đầu tiên trong ván:
Từ quân cái, xác định được một số (chi là 1, nhị là 2, tam là 3,..). Đếm từ người bốc cái là 1, lần lượt theo chiều ngược chiều kim đồng hồ đến số của lá bài cái ứng với người chơi nào thì người đó sẽ là người được cái và được bắt đầu ván bài. - Ăn và không ăn:
- Nếu bạn Ăn bài để tạo thành Chắn hoặc Cạ thì phải hạ Chắn hoặc Cạ xuống chiếu, đặt quân bài của bạn đè lên quân vừa ăn được.
- Nếu bạn không Ăn bài thì phải Bốc 1 quân bài từ Nọc và nhường cho nhà dưới nếu bạn vẫn không ăn quân bài đó.
- Ù:
- Điều kiện: 19 quân bài của bạn hợp với 1 quân bài dưới chiếu tạo thành Chắn hoặc Cạ, không còn bài lẻ và trong bài phải có ít nhất 6 Chắn.
- Hạ bài: Tách riêng Chắn – Cạ khi hạ bài và cần phải Xướng ù đúng cách.
- Các thao tác bị coi là phạm luật trong chơi chắn: Được mô tả theo hình dưới đây
Cước sắc và xướng ù trong game bài Chắn
1. Cước sắc
Khi Ù, nếu bài ù có những điểm đặc biệt thì sẽ được ăn thêm tiền. Điểm đặc biệt ấy gọi là Cước. Game bài chắn có những cước sau:
– Xuông: Bài ù không có gì đặc biệt (không có cước nào) thì gọi là ù xuông.
– Thông: Nếu ván trước ù và xướng đúng, hoặc ván trước treo tranh, ván sau cũng ù thì ván sau được hô cước thông.
– Chì: Nếu ù quân ở cửa chì (do mình bốc, hoặc do người khác chíu rồi trả cửa, rồi mình chíu ù)
– Thiên ù: Người có cái (được chia 20 quân) tròn bài, ù luôn thì gọi là thiên ù.
– Địa ù: Ù khi chưa qua cửa chì.
Giải thích: + Có thể ù quân bốc nọc đầu tiên, cũng có thể ù khi nọc chưa được bốc phát nào (địa chíu ù)
+ Nếu đã qua lượt mình (qua cửa chì) mới ù thì không phải địa ù. Tuy nhiên có thể lên bài mình chưa chờ ù, nhưng khi chưa đến lượt mình, mình lại chíu được 1 lần rồi chờ ù. Sau đó mình ù khi vẫn chưa qua cửa chì thì vẫn là địa ù.
– Có chíu, 2 chíu,..: Nếu trong ván mình đã chíu 2 lần thì khi ù được hô “2 chíu”
– Chíu ù: Chíu mà tròn bài, ù luôn thì là chíu ù. Bình thường chỉ được phép ù quân bốc từ nọc lên. Riêng chíu ù thì có thể ù quân người khác đánh/ hoặc trả cửa.
Chú ý: Nếu chíu ù luôn thì là chíu ù, không được tính con chíu đó vào để hô “có chíu”.
– Có ăn bòn, 2 bòn,..: Đã có sẵn chắn, tách 1 quân ra để ăn chắn, sau lại lấy quân còn lại ăn chắn tiếp. Cách ăn đó gọi là ăn bòn.
– Ù bòn: Khi bốc được 1 quân mà mình có thể ăn bòn, nhưng lại tròn bài, ù luôn thì là ù bòn (và không được đếm vào số bòn mình ăn).
– Thiên khai: Trên tay có 4 quân giống nhau gọi là có thiên khai (Có thể có 0,1,2,3,4, thậm chí 5 thiên khai khi ù.)
– Bạch thủ: Nếu thiên ù bạch thủ thì là có 6 chắn, 4 cạ.
Còn nếu không phải thiên ù thì phải có 5 chắn, 4 cạ, không có ba đầu (què 1 quân), và thêm cả quân ù vào là vừa tròn 6 chắn.
– Bạch thủ chi: Điều kiện như trường hợp Bạch thủ, với quân ù là chi chi.
Chú ý: + Nếu là bạch thủ chi mà hô “bạch thủ” thì vẫn là hô sai
+ Ù chi chỉ được phép ù bạch thủ chi (nếu đang có > 5 chắn, lẻ quân chi mà làng bốc lên chi thì cũng không được ù).
– Thập thành: Bài ù có 10 chắn.
– Bạch định: Bài ù toàn quân đen.
– Tám đỏ: Bài ù có đúng 8 quân đỏ.
– Kính tứ chi: Bài ù có đúng 4 quân chi là đỏ.
– Lèo: Có cả cửu vạn, bát sách, chi chi thì gọi là có lèo. (Có thể có tối đa 4 lèo)
– Tôm: Có cả tam vạn, tam sách, thất văn thì là có tôm.
– Hoa rơi cửa phật: Bài của mình dưới chiếu có >= 1 quân ngũ vạn, chì bạch thủ nhị vạn.
Giải thích: “Bài của mình dưới chiếu có >= 1 quân ngũ vạn” nghĩa là mình đã ăn chắn ngũ vạn, hoặc chíu ngũ vạn.
– Nhà lầu xe hơi hoa rơi cửa phật: Có sẵn chắn ngũ vạn, chắn tứ vạn, chì bạch thủ nhị vạn.
Giải thích: “Có sẵn” nghĩa là không phải do ăn được mà có.
– Cá lội sân đình: Giống hoa rơi cửa phật, thay nhị vạn bằng bát vạn. Nghĩa là, bài của mình dưới chiếu có >=1 quân ngũ vạn, chì bạch thủ bát vạn.
– Ngư ông bắt cá: Trên tay có chi chi (2 chi) và 2 ngũ sách, chì bạch thủ bát vạn.
Chú ý:
+ Nếu xướng cước hoa/ hoặc nhà/ cá lại xướng cả chì và/ hoặc bạch thủ thì là xướng sai. Tuy nhiên, nếu xướng chì và/ hoặc bạch thủ mà không xướng hoa/nhà/cá thì vẫn coi là xướng đúng (nhưng tất nhiên không được tính tiền cước hoa/nhà/cá)
+ Có nơi chơi thêm luật: Khi chia bài không có chắn nào thì có thể hạ xuống tính là ù xuông hoặc tiếp tục chơi, nhưng nếu ù được (ăn được 6 chắn và ù) thì được tính bằng tám đỏ lèo hoặc thập thành
2. Xướng Ù
Khi ù, mình phải đọc tên các Cước mình có. Việc đọc này gọi là Xướng. Nếu xướng thừa (sai) Cước mình không có thì sẽ bị đền tiền, xướng thiếu thì chỉ được ăn phần tiền tương ứng với những cước mình xướng.
Các cước xướng cũng cần theo 1 thứ tự logic:
+ Thông, chì hô trước,
+ Ù “kiểu gì”: Thiên ù, địa ù, chíu ù, ù bòn hô tiếp theo. Chỉ hô 1 từ “ù”, chẳng hạn nếu vừa địa ù, vùa chíu ù thì hô “địa chíu ù”,
+ Ù “có gì”: Có tôm, có lèo, có chíu, có thiên khai, có ăn bòn hô sau cùng.
Tuy nhiên, thường làng không bắt lỗi hô không đúng thứ tự.
Tính điểm và tính tiền trong game bài Chắn
Mỗi cước được quy định tương ứng với số Điểm và số Dịch
Khi ù (xướng đúng), dựa vào các cước xướng sẽ tính ra số điểm tổng, nhân tổng này với số tiền cho mỗi điểm sẽ ra số tiền mỗi người thua phải mất cho người ù.
Điểm tổng được tính như sau:
+ Nếu chỉ xướng 1 cước thì điểm tổng = Điểm của cước đó
+ Nếu xướng nhiều cước thì điểm tổng = Điểm của cước có điểm lớn nhất + tổng số Dịch của các cước còn lại.
Nếu chơi gà thì điểm tổng được cộng thêm với số gà x số điểm cho mỗi gà (thường là 5 điểm)
Những (tổ hợp) cước sau được tính gà:
- “Ù bòn bạch thủ” hoặc “ù bòn bạch thủ chi”.
- Thập thành, (hoặc) kính tứ chi (tính = 8 đỏ 2 lèo).
- Bạch định (nếu chơi gà rộng) hoặc “bạch định tôm” (nếu chơi gà hẹp).
- Tám đỏ (gà rộng) hoặc “tám đỏ lèo” (hẹp).
- Bạch thủ chi (có nơi không chơi cước này có gà).
- “Chì bạch thủ” (2 gà, hoặc 1 gà, tùy làng).
- “Chì bạch thủ chi” tính gà như “chì bạch thủ” và “bạch thủ chi”.
